BẠCH CHỈ

Cây Bạch chỉ được phát hiện nhiều ở các vùng núi cao ở nước ta, đặc biệt là ở mạn các tỉnh miền núi phía bắc như Lào Cai, Hà Giang,... Tuy nhiên không phải ai cũng biết công dụng kì diệu của cây dược liệu quý này

1. Tên khoa học: Angelica dahurica Apiaceae (họ Hoa tán)

2. Mô tả

3. Phân bố,trồng trọt:

-Được trồng nhiều nơi ở Việt nam.

-Trồng cây giống ở vùng núi cao đảm bảo chất lượng dươc liệu.

-Dược liệu được trồng, thu hái trong nước và nhập từ Trung Quốc.

4. Bộ phận dùng: rễ phơi khô của cây Bạch chỉ.

5. Thành phần hóa học:

- Tinh dầu.

- Coumarin:Byak-angelica

- Byak-angelicol.

6. Định tính:

A. Lấy 5 g bột dược liệu, thêm 50 ml ethanol (TT), lắc đều, đun cách thuỷ 5 phút. Lọc, cô dịch lọc còn khoảng 10 ml (dung dịch A). Lấy một ống nghiệm cho vào 1 ml dung dịch A, thêm 1 ml dung dịch natricarbonat 10% (TT) hay dung dịch natrrihydroxyd 10% (TT) và 3 ml nước cất, đun cách thuỷ 3 phút, để thật nguội, cho từ từ từng giọt thuốc thử Diazo (TT) sẽ xuất hiện màu đỏ cam.

B. Lấy 0,5 g bột dược liệu, thêm 3 ml nước, lắc đều trong 3 phút, lọc. Nhỏ 2 giọt dịch lọc vào 1 tờ giấy lọc, để khô, quan sát dưới ánh sáng tử ngoại (365 nm) thấy có huỳnh quang màu xanh da trời.

C. Phương pháp sắc ký lớp mỏng (Phụ lục 5.4).

Bản mỏng: Silica gel G sấy ở 120 °C trong 2 giờ.

Dung môi khai triển:  Cyclohexan - ethylacetat (8: 2)

Dung dịch thử: Lấy 4 ml dung dịch A cô còn 2 ml.

Dung dịch đối chiếu: Lấy 5 g bột Bạch chỉ (Mẫu chuẩn), tiến hành chiết như dung dịch thử.

Cách tiến hành:  Chấm riêng biệt lên bảng mỏng 4 μl mỗi dung dịch trên. Quan sát  dưới ánh sáng  tử ngoại (365 nm), trên sắc ký đồ của dung dịch thử phải cùng có vết phát huỳnh quang màu xanh da trời và giá trị R_f với vết trên sắc ký đồ của dung dịch đối chiếu.

D. Cho 0,5 g dược liệu vào ống nghiệm, thêm 3 ml ether (TT), thêm 2 - 3 giọt dung dịch hydroxylamin hydroclorid 7% trong methanol (TT) và thêm 3 giọt dung dịch kalihydroxyd  20% trong methanol (TT). Lắc kỹ, đun nhẹ trên cách thuỷ, để nguội, điều chỉnh pH 3 - 4 bằng acid hydrocloric (TT), sau đó thêm 1 - 2 giọt dung dịch sắt (III) clorid 1% trong ethanol (TT), thấy xuất hiện màu đỏ tím.

7. Trồng và thu hái: thu hoạch vào tháng 7-8

8. Chế biến và bảo quản: rễ củ rửa sạch xông sinh 1 ngày đem fơi or sấy, khi khô xông sinh 1 lần nữa.

- Bảo quản nơi khô mát.

9. Công dụng:

- Điều trị: Cảm sốt, nhức đầu. Ngạt mũi do bị lạnh,đau nhức răng,bị thương tích viêm tấy,khí hư ở phụ nữ.­

10. Cách dùng và liều dùng:

- Dùng đơn độc: Ngày dùng 5-10g dạng thuốc sắc hay hoàn, tán.
- Trị cảm sốt:  Cam thảo (sống) 20g, Bạch chỉ 40g, Gừng 3 lát, Hành 3 củ, Táo 1 trái, Đậu xị 50 hột, nước 2 chén, sắc uống cho ra mồ hôi.

- Trị nhức đầu:Ô đầu (sống) 4g, Bạch chỉ 16g. Tán bột, mỗi lần dùng 1 ít uống với nước trà. 

- Trị đau răng: Sử dụng kết hợp bạch chỉ và Ngô thù dù sẽ thấy hiệu quả.